Risico's komen uit verschillende hoeken: kwaadwillende buitenlandse overheden, concurrenten of (cyber)criminelen. Denk aan bedrijfsgeheimen die worden gestolen door concurrenten, cyberaanvallen die je productieprocessen stilleggen of kwetsbaarheden in je toeleveringsketen die jouw bedrijfscontinuïteit in gevaar brengen. Het Dreigingsbeleid Statelijke Actoren 2025, van de AIVD, MIVD en NCTV, toont aan dat het Nederlandse bedrijfsleven steeds vaker slachtoffer wordt van economische veiligheidsongevallen.
Hierbij passen partijen verschillende methoden toe:
Methoden
Spionage richt zich op het bemachtigen van precies die technologie en bedrijfsgeheimen die jou onderscheidend maken. Dit kan gebeuren via mensen die je vertrouwt (medewerkers, leveranciers, partners), externe partijen die zich voordoen als zakelijke contacten of andere binnendringers, fysiek of digitaal. Door te weten waar je sterk in bent, kun je beter inschatten wat bescherming verdient.
Case: Spionage van binnenuit Jouw R&D-afdeling ontwikkelt baanbrekende technologie die je voorsprong op concurrenten geeft. Een ervaren ingenieur werkt al drie jaar toegewijd aan jullie innovaties en heeft toegang tot gevoelige projectgegevens. Wat je niet weet: hij heeft forse schulden opgebouwd en zijn familie in het buitenland staat onder druk van lokale autoriteiten. Een buitenlandse inlichtingendienst benadert hem met een voorstel dat hij niet kan weigeren - zijn schulden worden weggenomen in ruil voor toegang tot technische documentatie. De kennis die jouw lab zo bijzonder maakt, helpt nu een ander land bij het ontwikkelen van vergelijkbare technologie. Wat jou sterk maakte - open innovatie en vertrouwen - werd tegen je gebruikt. Door bewuster om te gaan met wie toegang krijgt tot je meest waardevolle kennis, bescherm je wat je onderscheidt zonder je innovatiekracht te belemmeren.
Case: Spionage van buitenaf Jouw hightech-bedrijf ontwikkelt revolutionaire technologie die internationale aandacht trekt. Een gerenommeerd buitenlands bedrijf benadert je voor samenwerking. Hun businesscase is overtuigend, de kansen lijken enorm. Tijdens zakelijke diners deel je enthousiast technische details - tenslotte gaat het om potentiële partners. Later blijkt via de AIVD dat je ‘zakelijke partner’ een dekmantel was voor een buitenlandse inlichtingendienst. Die etentjes waren spionagemissies. Jouw kostbare R&D-informatie wordt nu gebruikt voor doeleinden waar je nooit mee had willen samenwerken. Je succes trok de juiste aandacht, maar ook de verkeerde. Door vooraf partners beter door te lichten, kun je wel profiteren van internationale kansen zonder je waardevolle kennis prijs te geven.
Sabotage richt zich op het platleggen van wat jou draaiende houdt: je systemen, processen en continuïteit. Dit kan gebeuren via cyberaanvallen, fysieke verstoringen, via binnendringers, bezoekers of insiders met heimelijke bedoelingen of die gechanteerd worden. Het doel is niet het stelen van informatie, maar het maximum schade toebrengen. Wanneer het gaat om sabotage van vitale infrastructuur kan het ook maatschappelijke ontwrichting tot doel hebben. Door je kritieke processen te kennen, kun je ze beter beschermen.
Case: Digitale sabotage Jouw logistieke operatie draait als een geoliede machine. Elke ochtend om 05:30 start de ochtendploeg, vrachtwagens worden efficiënt geladen en klanten krijgen hun leveringen op tijd. Deze betrouwbaarheid is jouw handelsmerk. Maar deze maandagochtend kan niemand inloggen. Het scherm toont: ‘Je bent gehackt. Betaal 75 bitcoin voor toegang.’ Alle systemen die jouw operatie zo soepel maken, zijn gegijzeld. Vrachtwagens staan in de rij, klanten wachten, medewerkers staan machteloos. Een klik op één phishing-mail heeft je hele concurrentievoordeel - betrouwbare, snelle logistiek - in één klap weggenomen. Door je digitale systemen beter te beveiligen, bescherm je niet alleen je data maar ook de betrouwbaarheid waar klanten op rekenen.
Lawfare gaat over het gebruiken van juridische instrumenten, regels of procedures, door overheden of bedrijven om economische of geopolitieke doelen te bereiken, ten koste van iemand anders. Het lijkt legitiem omdat het via officiële regelgeving gebeurt, maar het doel is het bemachtigen van wat jou concurrerend maakt. Door te begrijpen hoe verschillende landen hun wetgeving gebruiken, kun je weloverwogen keuzes maken over waar en hoe je groeit.
Case: Gedwongen kennisdeling Je hebt een doorbraak gerealiseerd in duurzame technologie die wereldwijd kansen biedt. Na uitgebreid zoeken vind je de ideale partner in een veelbelovende markt. Het contract ligt klaar, de businesscase is sterk. Dan komt de verrassing: om in dit land zaken te doen, moet je wettelijk al je onderzoeksgegevens delen met de lokale overheid. ‘Wettelijke vereiste’, zegt de advocaat. Je partner kan er niets aan doen. Wat je niet verwacht: binnen een jaar verschijnen vergelijkbare producten op de markt, goedkoper geproduceerd met jouw gedeelde technologie. Lokale concurrenten bouwen een voorsprong op met jouw jarenlange R&D-investering. Je betaalt dubbel: verlies van technologische voorsprong én concurrentie van je eigen doorbraak. Door vooraf juridische vereisten en mogelijke kennislekken te onderzoeken, kun je bewuste keuzes maken over welke markten de risico's waard zijn.
Keten-afhankelijkheden richt zich op het uitbuiten van je afhankelijkheden van specifieke leveranciers, grondstoffen of afzetmarkten. Landen of bedrijven met dominante marktposities dreigen met leveringsstops of extreme prijsverhogingen om politieke of economische concessies af te dwingen. Ze gebruiken jouw bedrijfsafhankelijkheden als pressiemiddel. Door afhankelijkheden bewust te spreiden, behoud je je efficiëntie zonder kwetsbaar te worden voor dit soort dwang.
Case: Energiechantage Jouw productiebedrijf draait efficiënt dankzij slimme inkoop: 40% van je energiebehoefte kwam van een betrouwbare, goedkope leverancier. Deze kostenbesparing gaf je concurrentievoordeel en goede marges. Maar toen geopolitieke spanningen escaleerden, werd jouw slimme inkoop een zwakte. De leverancier dreigde de kraan dicht te draaien als Nederland bepaalde sancties zou steunen. Toen dat gebeurde, schoten je kosten omhoog van 50 naar 340 euro per kubieke meter. Je moest productie afschalen, klanten teleurstellen, medewerkers ontzien. Een bedrijfsbeslissing die jaren goed had gewerkt - kiezen voor kostenefficiëntie - werd plots een existentiële bedreiging. Door je energievoorziening te diversifiëren had je je kostenvoordeel kunnen behouden zonder afhankelijk te worden van één partij.
Ongewenste zeggenschap richt zich op het verkrijgen van controle over jouw groeiende bedrijf via investeringen, fusies of overnames. Buitenlandse overheden versluieren zich achter legitiem lijkende investeerders om binnen te dringen in Nederlandse bedrijven met strategische waarde. Eenmaal binnen kunnen ze ongewenste zeggenschap uitoefenen op je R&D, strategische beslissingen en klantenkeuzes. Door investeerders grondig te doorlichten, profiteer je wel van internationaal kapitaal zonder je autonomie op te geven.
Case: De verborgen investeerder Je bedrijf groeit hard en de vraag naar kapitaal voor de volgende groeifase is groot. Een Nederlandse investeerder benadert je met een aantrekkelijk voorstel: goede voorwaarden, begrijpbare businesscase, ervaren Nederlandse contactpersoon. De due diligence verloopt vlot. Je tekent voor de broodnodige investering die je groeiplannen mogelijk maakt. Pas maanden later ontdek je dat het een lege vennootschap was - een dekmantel voor een buitenlandse overheid die strategische interesse heeft in jouw sector. Nu heb je te maken met een aandeelhouder die andere doelen heeft dan winstmaximalisatie en mogelijk invloed wil uitoefenen op je innovatierichting en klantenkeuzes. Wat leek op smart capital voor groei, bleek een trojan horse voor controle. Door investeerders dieper door te lichten, kun je wel profiteren van internationaal kapitaal zonder je autonomie op te geven.